Limburg

In Vlodrop staat het voormalig klooster Sankt Ludwig. Sinds de jaren ‘80 is dit gebouw in handen van de organisatie van de Maharisihi Yogi (Meru) en vanaf 1997 staat het voormalig klooster op de rijksmonumentenlijst. Al jaren probeert de Meru om van Sankt Ludwig af te komen. Het gebouw voldoet niet aan de eisen en moet plaats maken voor nieuwbouw. Gezien de belangrijke cultuurhistorische en architectonische waarde van het gebouw, zou sloop een slechte zaak zijn.

In 1905 werd begonnen met de bouw van Sankt Ludwig. In opdracht van de Duitse katholieke kerk, verrees in de bossen van Vlodrop, op een steenworp afstand van de Duitse grens een zelfvoorzienend kloostercomplex. Als gevolg van de Kulturkampf was het tot begin van de 20e eeuw moeilijk voor Duitse katholieken om hun geloof in het openbaar te belijden. Veel katholieken uit de Duitse grensstreek weken daarom uit naar Limburg. Overblijfsel uit deze periode zijn kloosters in Koningsbosch, Steyl en Vlodrop. De bouw van het klooster vond plaats in een tijd waarin architecten als Cuijpers het land veroverden met hun bouwstijl die is gebaseerd op oude katholieke waarden. Sankt Ludwig is een belangrijke exponent van deze tijd en de bijbehorende bouwstijl.

Nadat de kloosterorde in 1979 uit het klooster vertrok, werd het gebouw door de staat aangekocht en door de marechaussee gebruikt. Na het vertrek van de marechaussee werd het pand uiteindelijk aangekocht door de Meru. Gaandeweg evolueerde de visie van de Maharisihi op de manier van bouwen en de eisen die dit met zich meebrengt. Hierdoor werd Sankt Ludwig niet meer geschikt geacht voor bewoning en werden er plannen voor nieuwbouw ontwikkeld. De toewijzing van de status van rijksmonument in 1997 kwam de Maharishi daarom erg slecht uit. Vanaf dit moment is de strijd tussen de voor- en tegenstanders van sloop opgelaaid.

De strijd die de afgelopen tien jaar rondom Sankt Ludwig heeft gewoed kent enkele hoogtepunten (of noem het liever dieptepunten). Op 12 september 2001 werd een half uur na de uitspraak van de Raad van State om de status van rijksmonument voor Sankt Ludwig te handhaven een deel van het complex illegaal gesloopt. Volgens de Meru was er sprake van een misverstand. Dit misverstand is echter nooit rechtgezet door het beschadigde gedeelte te herbouwen. Het tegendeel lijkt eerder het geval, doordat ramen zijn gebroken of open staan, dakpannen zijn verdwenen en muren zijn weggeslagen hebben weer en wind vat op het gebouw en doet de natuur langzaam, maar gestaag haar werk.

Het draagvlak voor behoud van Sankt Ludwig onder lokale, provinciale en landelijke bestuurders is nooit groot geweest. De gemeente Roerdalen heeft de Meru de afgelopen jaren geen strobreed in de weg gelegd om haar terrein vol te bouwen met semi-permanente gebouwen en treedt bij overtredingen niet handhavend op. Dit lijkt ook bij de recente handhavingsactie het geval.

Gedeputeerde Staten (GS) van de provincie Limburg hebben de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumentenzorg (RACM) onlangs geadviseerd om Sankt Ludwig te verwijderen van de lijst met rijksmonumenten. Enkele provinciale fracties drongen er op aan om dit advies eerst met Provinciale Staten te bespreken. Maar GS weigerde en stuurde een dag voor dat de Provinciale Staten terug kwamen van reces, haar advies naar de RACM. Hetzelfde gebeurde met een advies van de gemeentelijke monumentencommissie van Roerdalen. Burgemeester en wethouders negeerden het advies van deze commissie om Sankt Ludwig te behouden als rijksmonument. Al enkele jaren eerder pleitten de Kamerleden Hessels (CDA) en Weekers (VVD) al voor een snelle afbraak van Sankt Ludwig.

Terwijl veel politici ijverden voor een snelle sloop nam het verzet onder de bevolking aan weerszijden van de grens toe. Veel mensen uit de omgeving van Vlodrop, Roermond en het Duitse Heinsberg hebben een band met het voormalig kloostercomplex. Dat dit soms consequenties heeft merkten de leden van het burgercomité toen een schadeclaim van 25 miljoen euro op hun deurmat viel. De Meru stelde de leden van dit comité persoonlijk aansprakelijk voor de opgelopen vertraging bij de nieuwbouwplannen.
De schadeclaim is inmiddels ingetrokken, maar heeft wel diepe indruk gemaakt op veel mensen. Desondanks is het verzet nog steeds groeiende. Maandelijks worden wandelingen rondom het complex georganiseerd en onder een aantal politieke partijen ontstaat het besef dat Sankt Ludwig een grote cultuurhistorische en architectonische waarde vertegenwoordigd.

Sankt Ludwig vertegenwoordigt een belangrijke periode uit de geschiedenis van de Nederlandse en Duitse grensstreek. Veel mensen uit de regio hebben een band met het gebouw, ze hebben er gewerkt, op school gezeten of zijn er gaan wandelen. Daarnaast is het gebouw van architectonische waarde en vormt ze een natuurlijk geheel met het omliggende terrein in Nationaal Park de Meinweg.

De komende maanden zijn cruciaal voor Sankt Ludwig. Binnenkort zal de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumentenzorg reageren op het verzoek om Sankt Ludwig af te voeren van de lijst met rijksmonumenten. Wanneer de status van 'rijksmonument' blijft gehandhaafd, dan ligt er een belangrijke taak voor gemeente, provincie en de Meru om het gebouw op te knappen en in de oorspronkelijke staat terug te brengen.

Want door het gebouw af te breken, breken we een deel van onze geschiedenis af. En een generatie die geen respect heeft voor haar geschiedenis, heeft geen hoop voor de toekomst.

Thijs Coppus, Statenlid SP

Dit opinie-artikel is op 24 november in Dagblad de Limburger verschenen.