Limburg

Na een informerende gespreksronde heeft Marc van Caldenberg vandaag zijn eindverslag aan de leden van Provinciale Staten gestuurd met onderstaande brief om deze te betrekken bij de te voeren debatten op 3 en 4 juni a.s. over de bestuurscultuur en de vervolgstappen om te komen tot een nieuwe College van GS.
Van Caldenberg geeft in zijn verslag aan dat er een beter alternatief is voor het huidige voorstel van de gids dhr. Onno Hoes en adviseert een sterke sociale coalitie op basis van inhoud, vertrouwen en gezamenlijkheid. Lees hieronder zijn volledige verslag. 

Geachte leden van Provinciale Staten, beste collega's,

Op woensdag 26 mei 2021 heb ik u namens de SP fractie een uitnodiging doen toekomen om samen het gesprek aan te gaan over het vormen van een sociale coalitie. In deze brief treft u mijn eindverslag aan van deze informerende gespreksronde die u kunt betrekken bij de debatten van 3 en 4 juni 2021 over de bestuurscultuur en vervolgstappen die nodig zijn om te komen tot een nieuwe College van GS.

Context en huidig voorstel
Op 21 mei jl. presenteerde de heer Onno Hoes zijn eindverslag van de verkenningsfase en zijn advies als gids om te komen tot een nieuw Limburgs provinciebestuur met breed draagvlak binnen Provinciale Staten. In het advies wordt voorgesteld om een nieuw Limburgs bestuur te  vormen dat is samengesteld uit acht partijen; de VVD, CDA, GroenLinks, PvdA, Samen voor Limburg, D66, Lokaal Limburg en 50PLUS ( samen 31 van de 47 zetels). Daarnaast adviseert de gids om het extraparlementair construct te continueren waarbij wisselende meerderheden worden gezocht. In het advies wordt gesproken over een “stabiliserend bondgenootschap van fracties” met een bijzondere verantwoordelijkheid voor stabiliteit binnen PS en in het samenspel met GS. In zo’n bondgenootschap moet afstemming niet gericht zijn op beleidsmatige consensus vóór een debat in PS, maar wél de noodzakelijke, en de afgelopen periode gemiste, procesmatige stabiliteit aan elkaar bieden. In zijn reactie op dit advies adviseert waarnemend Commissaris van de Koning de heer Remkes dat het verstandig is om afspraken te maken over contacten tussen gedeputeerden en “al dan niet bevriende fracties’. Daarnaast is het volgens de heer Remkes wijs om een seniorenconvent onder voorzitterschap van de CdK opnieuw tot leven te brengen én een overlegvorm tussen fractievoorzitters die de ‘bemensing’ van het extraparlementaire College steunen.

Op 3 juni aanstaande vindt een Statenvergadering plaats over de onderwerpen integriteit én de gewenste bestuurscultuur en op 4 juni staat het eindverslag van de verkenningsfase en het advies van de gids op de agenda van Provinciale Staten.

In de sterke overtuiging dat er een beter alternatief is voor het huidige voorstel nodigde Statenlid Van Caldenberg alle twaalf partijen uit om daarover in gesprek te gaan. Op 28 mei jl. gingen vier van de twaalf
partijen - te weten de PvdD, SP, FvD en PVV - in gesprek. De overige partijen bedankten voor het initiatief en gaven aan het advies van de gids te willen volgen om strategische redenen. Van de vier gesprekken zijn
door de ambtelijke ondersteuning verslagen gemaakt die ten dienste van transparantie in de bijlage zijn toegevoegd. De conclusie op basis van deze gesprekken is dat het huidige voorstel en advies van de gids niet is gebaseerd op drie cruciale basiselementen: inhoud, vertrouwen en gezamenlijkheid. Er is een beter alternatief; een sterke sociale coalitie.

Het alternatief: een sterke sociale coalitie
Het is de overtuiging dat er een beter alternatief mogelijk is dat recht doet aan wat mensen in Limburg in deze tijd nodig hebben en willen. Een reeks integriteitskwesties staat aan de basis van de huidige bestuurscrisis en hoewel de uitkomsten nu nog onbekend zijn, is wel duidelijk dat deze kwesties schade hebben toegebracht aan het vertrouwen van burgers in de politiek. Provinciale Staten hebben dan ook een grote verantwoordelijkheid om dit vertrouwen terug te winnen. En dat doen we niet door te vertrekken vanuit het denken in bestuursvormen maar wél vanuit inhoud. Mensen hebben recht op en nood aan richting en duidelijkheid van de politiek. Niet zelden horen we kritische geluiden uit de samenleving zoals “de wereld
staat in de fik maar de politiek is alleen met zichzelf bezig”. Als we spreken over kritische reflectie dan roepen wij iedereen op om dit soort geluiden serieus te nemen.

Om het vertrouwen terug te winnen zullen we dan ook vanuit inhoud moeten vertrekken. Een inhoudelijke koers die Limburg uit de crisis helpt. Een koers die vorm krijgt door de stem van burgers werkelijk te horen
en te betrekken in onze plannen voor de komende bestuursperiode.
Daarnaast moet voor mensen klip en klaar zijn welke bestuurder/politicus of welk overleg waarvoor staat.

Dat bereiken we niet met de huidige ideeën waarin verschillende nieuwe overlegvormen (bondgenootschap, seniorenconvent, overlegvorm fractievoorzitters) worden toegevoegd aan de voor vele mensen toch al
ondoorgrondelijke extraparlementaire bestuursvorm met wisselende meerderheden en gedeputeerdenzonder herkenbare kleur.

De oplossing ligt dan ook in een sterke inhoudelijke koers en een voor mensen begrijpelijke bestuursvorm waarin verantwoordelijkheid en overtuigingen voor iedereen helder zijn; een sterke sociale coalitie.

De basis: inhoud, vertrouwen, gezamenlijkheid

Inhoud
Het advies van de gids legt een sterke focus op het bestuurlijk construct terwijl er op inhoudelijk vlak weinig richting wordt gegeven. De Stikstofkwestie en Maastricht Aachen Airport zijn vrije kwesties en voor Corona herstelplannen wordt vooral gewezen op nationale en Europese financieringsmiddelen (geld gedreven) en globaal naar de aanbevelingen van het BEST rapport. Dit terwijl inhoudelijke richting in Limburg nu juist heel
hard nodig is. Mensen in Limburg hebben nood aan een herkenbaar bestuur dat richting geeft aan de grote maatschappelijke opgaven die nu voorliggen. Wat moet die inhoudelijke richting dan zijn?

Duidelijk is dat de coronacrisis heeft blootgelegd wat voor mensen van waarde is, zoals gezondheid en welzijn van mens, dier en natuur. Dat we moeten werken aan maatschappelijk, economisch en ecologisch herstel om toekomstige pandemieën te voorkomen. Daarnaast heeft de crisis ook de tegenstellingen tussen mensen op allerlei vlakken vergroot. En een eerlijke overheid moet er voor zorgen dat de groeiende tweedeling van onze samenleving wordt verkleind. Die tweedeling is zichtbaar in onze Limburgse buurten en wijken. Afhankelijk van de plek waar je wieg staat zijn de verschillen levensgroot. De kans dat je opgroeit in welvaart of in armoede, de kans dat je gezond bent of ziek, de kans dat je een goede opleiding geniet of niet, de kans op een baan of een uitkering worden allemaal in belangrijke mate bepaald door de plek waar je geboren bent. En dat heeft directe consequenties voor de impact van de Coronacrisis op individuele levens. De een die met een goedbetaald salaris veilig vanuit huis verder kan werken, terwijl de ander- vaak in een minder goed betaalde baan- elke dag opnieuw voor de maatschappij aan het werk gaat. Denk aan die
jongeren in de supermarkt, die machinisten en buschauffeurs, de leraren voor de klas, die kleine zelfstandigen, die arbeidsmigrant in de logistiek, de thuiszorgers en verpleegkundigen, de Boa en de politieagent. Terwijl deze mensen het fundament vormen waarop onze maatschappij draait – niet voor niks werd hun werk als essentieel gekwalificeerd tijdens de crisis - hebben zij de grootste klappen te verwerken. Grote bedrijven die klappen kúnnen opvangen terwijl kleine ondernemers hun levenswerk in elkaar zien storten. Het maakt veel uit onder welke omstandigheden mensen deze crisisperiode hebben moeten doorstaan. Juist diegenen in onze samenleving die de harde klappen moeten opvangen hebben nu een
betrouwbare en stabiele overheid nodig die naar hen omkijkt. Een overheid die oog heeft voor de menselijke maat en de noden van mensen. Daar moeten wij met voorrang aandacht aan besteden. Ook het BEST
rapport constateerde: besteed met voorrang aandacht aan hen die door de Coronacrisis het hardst worden
getroffen.

Vertrouwen
De reden waarom Limburg in deze bestuurscrisis verzeild is geraakt ligt nog vers in het geheugen. Het aantal integriteitskwesties waarbij CDA bestuurders waren betrokken nam in rap tempo toe. De kwesties
kregen regionaal en landelijk veel aandacht en er lopen nog steeds onderzoeken. Van deze ervaringen moeten we leren en daarop acteren. Belangrijk daarbij is dat we dat doen vanuit maatschappelijk bewustzijn
en vragen stellen zoals; als het voor de wet mag, is het dan maatschappelijk ook acceptabel/ gewenst? Het normbesef van mensen is leidend en van bestuurders wordt verwacht dat zij meegroeien met wat de
buitenwereld acceptabel vindt of niet. En om te weten wát die buitenwereld belangrijk vindt is een actieve overheid nodig die dichterbij de burgers staat. Een overheid die keuzes maakt door te wéten wat er leeft onder mensen.

De conclusies uit het eindverslag van de gids geven dat gevoel niet. Eerder lijkt het alsof de partijen die de afgelopen periode kritisch waren over de bestuurscultuur nu aan de kant worden gezet. Dit draagt niet bij
aan een bewuste verandering en het werken aan vertrouwen. En geeft daarbij maatschappelijk een verkeerd signaal omdat daarmee de indruk wordt gewekt dat tegenspraak wordt afgestraft. Terwijl een aanspreekcultuur voor bestuurders juist nu heel belangrijk is. Het argument dat de ideologische overtuigingen van de partijen aan de flanken te ver uit elkaar liggen om tot stabiliteit te komen, blijkt niet uit de gevoerde gesprekken. In de gesprekken op 28 mei jl. geven alle partijen aan tégen uitsluiting aan de voorkant te zijn, open met elkaar het debat aan te willen gaan over standpunten.

Het gaat om de vraag wie zichtbaar de moed heeft én houdt om misstanden aan te kaarten maar ook wie bereid is daarvan te leren en erop te acteren. Belangrijk is dat het bestuur meegroeit met de maatschappelijke opvattingen en daarop acteert.

Daarvoor zijn een aantal concrete ideeën:
- Werk met een openbaar lobbyregister.
- Maak bestuurlijke agenda’s openbaar.
- Maak checks op openbare netwerken ( bv. ook bij maatschappelijke platforms).
- Scherp protocollen rondom deelnemingen aan (ook voor Raden van Bestuur).
- Licht bestuurders en raden van organisaties gelieerd aan de provincie door.
- Maak serieus werk van double loop learning om blijvend te leren (van deze crisis).
- Organiseer tegenspraak bij bestuurders en ambtenaren en investeer in een veilige omgeving.
- Pas de subsidieverordening aan met meer controle op de achterliggende gedachte bij een subsidieverstrekking, vaststelling van doelen aan de voorkant en evaluatie van het behaalde resultaat.
- Breng in kaart hoe geldstromen in elkaar zitten. Follow the money.

Gezamenlijkheid
We geloven in de kracht van gezamenlijkheid. Juist in deze tijd moeten we samen de schouders eronder zetten om uit de crisis te komen. We benoemen drie dimensies van die gezamenlijkheid.
Ten eerste een gezamenlijke koers met de samenleving. De inhoudelijke toekomstige speerpunten willen we – zoals we eerder stelden- vorm geven in samenspraak met de samenleving. Het gesprek aangaan met de
samenleving om te weten wat nodig is. Geen bestuur vanuit het marmer, maar een bestuur dat zich actief en met een luisterend oor tussen de mensen in beweegt.

Gezamenlijk betekent ook dat politieke partijen met uiteenlopende idealen meer bereiken door samen te werken. Daarom is het jammer dat de gesprekken die de gids in het verkenningsproces heeft gevoerd
geïsoleerd zijn gevoerd met fracties. Gezamenlijke gesprekken hadden tot verrassende samenwerkingsopties kunnen leiden. Dat is een gemiste kans. Alle partijen waarmee op 28 mei jl. is gesproken, geven aan tegenstander te zijn van uitsluiting aan de voorkant. Om te kunnen besturen is het immers noodzakelijk om in gezamenlijkheid tot standpunten te komen, soms met winst voor het ideaal, soms met verlies maar altijd met Limburg als winnaar.

Gezamenlijkheid betekent tot slot ook iets voor het functioneren van PS in haar controlerende taak. Het zougoed zijn als er tussen Statenleden meer  wordt samengewerkt om de hoeveelheid werk te verdelen. Nu gaat
de meeste aandacht uit naar de grote dossiers waarmee veel geld is gemoeid. Dat zou door een betere onderlinge verdeling van dossiers anders kunnen.

Uitnodiging en vervolgstappen
Voorgesteld wordt dan ook verder te werken aan een sterke sociale coalitie. Een coalitie die verder bouwt op de vastgestelde kaders maar die niet doorgaat als “business as usual”. Een coalitie die erkent dat de crisis
ingrijpende consequenties heeft voor bepaalde groepen mensen in de maatschappij. Juist een coalitie die onderkent dat er echt iets moet veranderen om het vertrouwen van mensen in de politiek te herstellen. Een
sterke sociale coalitie die aan de voorkant heldere afspraken maakt, die bij herstel en hervorming focus legt op de sociale agenda, gezondheid en goede banen voor Limburgers én die actief en concreet aan de slag
gaat met het herstellen van vertrouwen. We nodigen alle partijen uit om vanuit inhoud, vertrouwen en gezamenlijkheid te bouwen aan de toekomst. Samen met de inwoners van Limburg. Dat is wat er nu nodig is.
Om dit proces vorm te geven stellen wij de volgende processtappen voor:

3 en 4 juni                 Statendebat integriteit en bestuurscultuur
4 juni                         Statendebat voorstel en advies gids
Week 7-11 juni          Gezamenlijke gesprekken in fractie-groepen
                                 inhoudelijke thema’s
Week14-25 juni         Eerste maatschappelijke toets politieke gesprekken:
                                 gesprekken met de samenleving over genoemde                                           thema’s en start participatieproces
Week 28 juni – 2 juli  Vormgeving sociale coalitie
Uiterlijk 2 juli              Een sterke sociale coalitie!

Tot slot zou ik graag van de gelegenheid gebruik maken om mijn dank uit te spreken naar alle partijen die ieder op hun eigen wijze gereageerd hebben op de uitnodiging en aan de ambtelijke ondersteuning die mij
op professionele wijze heeft bijgestaan.

Met vriendelijke groet,

Marc van Caldenberg